5 vragen over watervriendelijk bouwen

Ruim veertig procent van het water dat we in en om het huis gebruiken, hoeft helemaal niet van drinkwaterkwaliteit te zijn. We kunnen ook opgevangen regenwater of gezuiverd ‘grijs’ water gebruiken. Vitens zet daarom in op watervriendelijk bouwen. In de ontwerpfase van nieuwe woningen wordt dan al rekening gehouden met de aanleg van alternatieve watervoorzieningen. Micha van Aken, Business Development Manager bij Vitens, vertelt wat daarbij komt kijken.

Het drinkwater in Nederland is van uitstekende kwaliteit. Dat is het resultaat van meer dan 100 jaar werken aan een veilige en betrouwbare drinkwatervoorziening. Dit drinkwater gebruiken we echter ook om de wc door te spoelen of de tuin te besproeien. Zonde! Vaak kun je water van minder hoge kwaliteit ook prima gebruiken. Regenwater of ‘grijs’ water bijvoorbeeld. Water voor gebruik in huis dat geen drinkwaterkwaliteit heeft, wordt ook wel huishoudwater genoemd.

Een alternatief leidingnet inbouwen bij bestaande woningen is vaak lastig en duur. Daarom wil Vitens stimuleren om al in de ontwerpfase van nieuwe woningen goed na te denken over de aanleg van afvoer- en alternatieve waterleidingen om het gebruik van hoogwaardig en laagwaardig water in en om huis te scheiden.

Micha van Aken is het aanspreekpunt van Vitens als het gaat om watervriendelijk bouwen. Hij heeft veel contact met aannemers, overheden en andere relaties over dit soort oplossingen. We stellen hem 5 vragen:

Waarom is waterbesparing belangrijk?

“Omdat de vraag naar drinkwater soms groter is dan het aanbod. Op bepaalde piekmomenten – in de zomer, als het heel warm is en er veel gebruik is – kan het voorkomen dat er meer water wordt gebruikt dan onze productiebedrijven in een dag kunnen maken. Dat is een ontwikkeling die al jaren geleden is begonnen. Ten opzichte van circa 1950 is de vraag naar drinkwater met 400 procent toegenomen, terwijl de bevolking in dezelfde periode maar met 70 procent is toegenomen. Dat heeft te maken met gedrag en comfort. We baden en douchen vaker en langer, gebruiken apparaten voor het wassen van kleding en vaat, we wassen de auto, besproeien de tuin… Oftewel, we gebruiken drinkwater veel meer dan vroeger. Drinkwater wordt al lang niet meer alleen als primaire levensbehoefte gebruikt. We zijn daarom al fors aan het investeren in capaciteitsuitbreiding, maar dan nog is het de vraag of we de groei van het drinkwatergebruik kunnen blijven bijbenen. Daarom is waterbesparing sinds anderhalf jaar een belangrijk onderdeel van Vitens’ strategie.”

Wat is het concrete voordeel van waterbesparing voor bijvoorbeeld een gemeente?

“Als er minder drinkwater nodig is, hoef je minder grondwater op te pompen. Dat is beter voor van alles: voor de natuur, de landbouw, in principe voor het hele watersysteem. Door bij de ontwikkeling van nieuwbouw in te zetten op watervriendelijk bouwen wordt er niet alleen minder drinkwater gebruikt, maar raakt ook de gemeentelijke riolering minder belast. Bijvoorbeeld door het lokaal opvangen en zuiveren van regenwater en grijs water met als doel hergebruik in en om huis. Dat is goed voor een gemeente. Er is dan minder berging nodig voor regenwater en minder rioleringscapaciteit.”

Wat is watervriendelijk bouwen?

“Bij de bouw al rekening houden met het gebruik van water. Dat kan op verschillende manieren. Gaan we bijvoorbeeld voor het opvangen van regenwater, zoals in België al verplicht is, om te gebruiken voor de tuin of het toilet? We hebben op het moment bij Vitens verschillende pilots lopen waarin gekeken wordt naar wat er komt kijken bij watervriendelijk bouwen. Die variëren van simpel tot ingewikkeld.

Zo kun je zorgen dat je het leidingwerk in huis zodanig aanlegt, dat je er achteraf vrij eenvoudig een nieuw systeem op kunt aansluiten. De bouwer of bewoner hoeft op dat moment nog niet een keuze te maken voor een bepaald systeem. Maar als de bewoner later een alternatief systeem zou willen, bijvoorbeeld om het toilet te kunnen spoelen met regenwater, dan kan dat. Zonder hak- en sloopwerk.

Dan zijn er nog apparaten zoals de Hydraloop om op huisniveau licht vervuild afvalwater uit huis – grijs water – te zuiveren en hergebruiken. Daarnaast onderzoeken we ook collectieve systemen waarbij op gebouw- of wijkniveau huishoudwater wordt geproduceerd uit regenwater, overtollig grondwater of grijs water. Hopelijk ontwikkelen dit soort individuele en collectieve systemen zich de komende jaren door, zodat ze steeds betaalbaarder en efficiënter worden en daardoor breed inzetbaar.

Als je aan de voorkant al over dit soort oplossingen nadenkt, zorg je dat je huizen neerzet die voorbereid zijn op de toekomstige ontwikkelingen en wensen. Ik hoor vaak van overheden en bouwers dat ze inderdaad niet veel nadenken over watergebruik in en om huis. Bij duurzaam bouwen denken mensen vaak aan energie, isolatie, materiaalgebruik. Maar niet vaak aan drinkwaterbesparing. Het is tijd dat daar verandering in komt.”

Hoe kan ik watervriendelijk bouwen als aannemer, huiseigenaar of overheid?

“Door in nieuwbouwprojecten al regenwater op te vangen. En door rekening te houden met de mogelijkheid van het later aansluiten van alternatieve systemen. Met de pilots zijn we aan het kijken hoe haalbaar de verschillende initiatieven zijn, wat bruikbaar is en wat niet. Zodra we achterhalen wat goed werkt, kunnen we dat breed uitdragen en erop aansturen dat watervriendelijk wonen makkelijker wordt.

De bouwopgave in Nederland is groot. En het is nog niet zo dat alle toiletten worden doorgespoeld met huishoudwater. Als je nu zorgt dat je het regenwater separaat opvangt en ergens buffert en je het afvalwater (grijze water) apart inzamelt, zuivert voor hergebruik en zorgt dat dat leidingwerk apart gehouden wordt, ben je al een heel eind.

Helemaal mooi is als bij collectieve oplossingen voor watervriendelijk bouwen ook op een slimme manier wordt gekeken naar de inzameling en zuivering van het afvalwater. Nu gaat er vaak één waterleiding naar binnen en één afvoer voor afvalwater naar buiten. Maar als je hier bij nieuwbouw meer opties aanbrengt, zorg je dat er in de toekomst zonder hak- en sloopwerk op een andere manier kan worden omgegaan met water in en rond huis. Deze flexibiliteit is belangrijk. Want misschien hebben we nu nog niet altijd een pasklare oplossing, maar in de toekomst wel. Want een gebouw staat er niet voor de komende vijf jaar, maar vaak wel voor honderd.”

Hoe zorg ik dat het reguliere drinkwater en leidingnet geen risico op vervuiling loopt?

“Het zijn twee verschillende systemen die niet met elkaar in contact mogen komen. En we zijn in de pilots dan ook goed aan het kijken hoe we de veiligheid kunnen garanderen. Bijvoorbeeld door voor alternatieve leidingen andere kleuren of andere type leidingen te gebruiken. De drinkwaterkwaliteit wordt uiterst zorgvuldig bewaakt en dat geldt ook voor de kwaliteit van gezuiverd regen- of grijswater voor toiletspoeling. RIVM en de Inspectie voor Leefomgeving en Transport kijken graag mee bij onze pilots om dit soort nieuwe ontwikkelingen te volgen.”