Oproep Vitens: ‘Geef (drink)water een prominente rol in collegeakkoorden’

De betrouwbare drinkwatervoorziening staat vanwege klimaatverandering en verontreinigingen onder druk. Ondertussen neemt de watervraag toe. Om aandacht te vragen voor de gezamenlijke opgaven, stuurde Vitens in aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen een brief naar alle gemeenten in haar voorzieningsgebied. Strategisch Omgevingsmanager bij Vitens, Peter Salverda: ‘Dit is een oproep om samen de schouders eronder te zetten.’

Op woensdag 16 maart konden kiezers naar de stembus voor de gemeenteraadsverkiezingen. Een thema dat maar in weinig verkiezingsprogramma’s terugkomt, is drinkwater. Toch is het onderwerp misschien wel urgenter dan ooit. Want voldoende drinkwater is in Nederland niet meer zo vanzelfsprekend als voorheen, zegt Salverda. “Door klimaatverandering en verontreinigingen staan de beschikbaarheid en kwaliteit van water onder druk. Tegelijkertijd neemt door bevolkingsgroei en economische ontwikkelingen de watervraag toe.”

Drinkwatervoorziening onder druk

Door deze opgaven wordt de levering van drinkwater op steeds meer plekken een grotere uitdaging voor Vitens. Salverda: “Zeker bij piekvragen in droge periodes moeten we alle zeilen bijzetten om voldoende drinkwater te kunnen leveren. Maar ook structureel staat de drinkwatervoorziening onder druk. In delen van Overijssel, Gelderland en Utrecht stijgt de vraag zelfs zo hard dat we aanvragen voor nieuwe aansluitingen bij woningbouw of zakelijke klanten soms moeten weigeren. Door ruimtelijke druk met alle belangen is het ontwikkelen van nieuwe winningen zeer complex en tijdrovend.”

Schadelijke gevolgen inwoners en bedrijven

Volgens Salverda is het belangrijk dat de problemen rondom drinkwater bij gemeenten en gemeenteraadsleden hoger op de agenda komen te staan. “Drinkwater is van groot maatschappelijk belang. Drinkwater is essentieel voor de volksgezondheid en economische activiteiten. Als gemeenten ons onvoldoende ruimte geven voor het uitbreiden van onze drinkwaterproductie kunnen we misschien niet alle inwoners en bedrijven van drinkwater voorzien.”

Slagkracht voor moeilijke keuzes

“Vitens vraagt gemeenten vooral door te pakken met bestuurlijke keuzes om de drinkwatervoorziening veilig te stellen”, zegt Salverda. “Onze waterwinning schuurt op sommige plekken met andere belangen. Zoals die van de landbouw, natuur of activiteiten op bedrijventerreinen. We doen er alles aan om de negatieve impact op de omgeving zo klein mogelijk te houden en begrijpen goed dat er beperkingen zitten aan grondwateronttrekking. Toch verzoeken we gemeenten om drinkwater bij keuzes vaker voorrang te verlenen.”

Brief met oproep aan gemeenten

Om drinkwater scherper op het netvlies te krijgen, stuurde Vitens in de aanloop naar de verkiezingen een brief naar alle gemeenten in haar voorzieningsgebied. Salverda: “Daarin roepen we onder meer op om water leidend te laten zijn in de collegeakkoorden. Dat betekent dat gemeenten bijvoorbeeld vergunningen voor watervoorzieningen standaard moeten opnemen in omgevingsplannen. Ook vragen we ondersteuning bij de watertransitie in de plannen voor klimaatadaptatie. Om de waterbeschikbaarheid te vergroten moeten we de omslag maken van water afvoeren naar water vasthouden.”

Aandacht voor waterbesparing

De oproep van Vitens is niet alleen gericht op het vergroten van de drinkwaterproductie, benadrukt Salverda. “Juist op het gebied van bewust en zuinig watergebruik valt veel winst te behalen. Hoe minder water we verbruiken, hoe minder druk op onze operatie, de natuur en het watersysteem. Gemeenten kunnen inwoners en bedrijven met onder meer campagnes of oproepen stimuleren bewuster en zuiniger met drinkwater om te gaan.”

Combineren andere beleidsopgaven

Daarnaast wil Vitens dat gemeenten watervriendelijk bouwen een prominent onderdeel maken van de woningbouwopgave. Bijvoorbeeld door het integreren van systemen voor opvang en hergebruik van hemelwater. Salverda: “Met dit soort oplossingen verminder je het drinkwatergebruik. Regenwater is prima bruikbaar om de tuin mee te besproeien of wc door te spoelen. Ook sluit watervriendelijk bouwen aan bij andere beleidsopgaven, zoals ruimtelijke adaptatie. Betere opvang van regenwater voorkomt wateroverlast.”

Bescherming van waterkwaliteit

Verder wordt in de brief aandacht besteed aan de bescherming van de waterkwaliteit. Vitens maakt zich onder meer zorgen over de opkomst van bodemenergiesystemen, zegt Salverda. “De aanleg en het gebruik van deze systemen vormen een risico voor het grondwater. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor ondiepe bodemenergie, zoals WKO’s (Warmte- en koudeopslag, red.). We willen dat ze zich actiever inzetten voor goed beschermingsbeleid. Essentieel hierbij is functiescheiding, tussen energie- en drinkwaterwinning. Daarnaast moet er strenger toezicht en betere monitoring komen.”

Vanuit haar strategie ‘Elke Druppel Duurzaam’ zet Vitens zich hard in voor de energietransitie. “We staan volledig achter de duurzame ambities van het Klimaatakkoord en snappen heel goed dat bodemenergiesystemen een belangrijke rol spelen bij de energietransitie”, zegt Salverda in een eerder interview over geothermie en WKO's.“ Bij het maken van plannen moet aan de voorkant plaats zijn voor zowel aardwarmte als ASV’s.”

Urgentie is exponentieel gegroeid

Hoewel drinkwater nog onvoldoende op de politieke agenda staat, ziet Salverda wel dat de aandacht voor het onderwerp in brede zin is toegenomen. “Zeker in gebieden die de afgelopen jaren veel last hadden van droogte, zoals in Twente. Ook zijn we in verschillende gemeenten betrokken bij lopende projecten rondom waterkwaliteit en -kwantiteit. Maar gezien de omvang van de uitdagingen is er nog veel werk aan de winkel. De urgentie is de laatste jaren exponentieel gegroeid.”

Handreiking voor meer samenwerking

De brief is niet alleen een oproep voor meer aandacht voor drinkwater in gemeentelijk beleid, zegt Salverda tot slot. Het is ook een handreiking om samen de schouders eronder te zetten. “Partijen kunnen contact met ons opnemen en onze kennis en ervaring inschakelen, bijvoorbeeld op het gebied van watervriendelijk bouwen. Daarnaast gaan we deze zomer informatiesessies organiseren voor nieuwe gemeentebesturen. We staan voor gezamenlijke opgaven, die willen we dan ook graag samen aangaan.”